Uzman yardımı, naziklik ve şefkatle
Şu an tam olarak neye ihtiyacınız olduğunu bilmiyor olabilirsiniz, ancak muhtemelen yemeklerle veya bedeninizle olan ilişkinizde bir şeylerin tam olarak yolunda gitmediğinin farkındasınız. Bu iyi bir başlangıç noktası.
Yeme bozuklukları dışarıdan karmaşık görünebilir, ancak her zaman bu bozukluğun ortaya çıkmasına yol açan belirli sebepler olduğunu ve bunları keşfederek iyileşme yolunda önemli bir adım atmış olacağımızı biliyoruz.
Vital Habits’de tedavimiz, yeme bozukluğunu devam ettiren temel nedenleri anlamak ve aynı anda günlük davranışsal ve zihinsel semptomları iyileştirmek için çeşitliterapötik modalitelerdenfaydalanır. Bu yaklaşım, iyileşmenin uzun vadede sürdürülebilir olmasınısağlar.
Bu süreç, yeme bozukluğunun ortaya çıkması için genetik, çevresel, bireysel bir çok sebebin olduğunu fark etmek,insan olduğunuzu ve zorluklarla karşılaşmanıza rağmen uzman yardımıyla bu zorlukların üstesinden gelebileceğinizi ve hayatınıza devam edebileceğinizi fark etmeyi içerir.
Yeme bozukluklarının iyileşmesi için genelde multi-disipliner bir yaklaşım gerekmektedir. Bu sebepten dolayı, Vital Habits’de birlikte çalıştığımız yeme bozukluğunda uzman diyetisyen, psikiyatrist ve dahiliye uzmanlarına yönlendirmeler yapılmaktadır. Tedavi süreciniz boyunca, diyetsiyen-psikiyatrist ve dahiliye uzmanı birbirileriyle iletişim halinde olacaktır ve iyileşme sürecini bir takım olarak sürdürecektir.
Yeme bozuklukları şunlardan oluşur: Geri Çıkarma (Geviş Getirme) Bozukluğu, Kaçıngan/Kısıtlı Yiyecek Alım Bozukluğu, Anoreksiya Nervoza, Bulimiya Nervoza, Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu, Tanımlanmış Diğer Bir Beslenme ve Yeme Bozukluğu (TDBBYB), Tanımlanmamış Beslenme ve Yeme Bozukluğu. Anoreksiya Nervoza, TDBBYB ve Bulimiya Nervoza hakkında en dikkat çekici olan nasıl ayrıştıklarından çok, ne kadar benzedikleridir. Yeme bozuklukları tanılarında az ya da çok aynı psikopatoloji görülür ve şiddeti de oldukça aynıdır. Bu üç tanının ortak özelliği - birey tarafından şeklin, kilonun ve bunların kontrolünün aşırı değerlendirilmesidir. Her ne kadar insanlar kendilerini hayatın farklı alanlarındaki algıladıkları performanslarına göre (örn. ilişkilerinin kalitesi, iş perofrmansları, spor yapma becerileri) değerlendiriyor olsalar da, yeme bozukluğu olan kişiler özdeğerlerinin çoğunlukla ve hatta sadece şekil, kilo ve bunları kontrol etme becerileri üzerinden yargılamaktadırlar. Bu psikopatoloji yeme bozukluklarına (ve değiştirilmiş bir şekilde beden algı bozukluğuna) özgüdür ve kadınlarla erkeklerde, ergenlerle yetişkinlerde aynıdır. Ancak genel popülasyonda yaygın değildir.
Yeme bozukluları psikiyatrik bozukluklar içerisinde, hayati tehlikeye sahip olma açısından riskli bir hastalık grubudur.
Çoğu yeme bozukluğu semptomları ergenlik döneminde ortaya çıkar, ve bu durumun hasta üzerinde birçok negatif uzun süreli etkisi olabilir. Bunların arasında eğitimsizlik, işsizlik, profesyonel gelişimde gerileme, ve uzun dönemli ekonomik gelirde düşüş de yer almaktadır.
Bir çok rahatsızlıkta olduğu gibi, ne kadar erken bir sorun olduğunun farkına varıp bir profesyonele başvurursanız terapinin etkili olma ihtimali o kadar yükselir. Yeme bozuklukları kronikleşmemiş bireyler için bilişsel davranışçı terapinin etkinliği yüksektir, fakat yeme ve düşünme alışkanlıkları kronikleştikten sonra terapide başarı oranları düşmektedir.
Yeme Bozukluları bazı şiddetli ve kalıcı fiziksel sorunlara yol açmaktadır, bunlardan bazıları:
1. Çoklu organ sistemlerine zarar
2. Doğurganlıkta azalma
3. Kalp hastalıkları
4. Tip 2 diyabet
5. Kemik erimesi
6. Özellikle kalp rahatsızlıklarında ortaya çıkan ani ölüm riski yüksektir
Yeme Bozuklukları Tedavileri:
İngiltere’de 83 farklı yerde yeme bozuklukları üzerine özelleşmiş merkezin yer aldığı geniş çaplı bir araştırmaya göre yeme bozuklukları tedavisinde en etkili olan terapi türü bireysel bilişsel davranışçı terapi (BDT), sonra da aile terapisidir. Ailesiyle birlikte yaşayanlar icin aile terapisi ilk yaklaşım olarak da kullanılabilir.
Günümüzün büyük kısmı, üstümüze gelen olumsuz duygularla savaşarak geçer. Bu duygular, bazen o kadar seslidir ki çıldıracak gibi oluruz. Sinirlendiğimiz, üzüldüğümüz ya da korktuğumuz her anda o kadar güçlenirler ki tüm vücudumuz ansızın elektrikleniverir.
Şayet hayatınıza böylesi olumsuz duygular yaşamış ya da halen yaşıyorsanız, tam olarak neden bahsettiğimizi anlamışsınızdır. Öyle günler olur ki duygularımız, bir tsunami dalgası gibi bizi vurur, göçertir. Bunun gibi negatif tecrübeler, normal olarak herhangi bir duyguyu deneyimlediğimizde bile korkuya kapılmamıza neden olacaktır. Zira ardınca gelecek bu negatif duyguların bizi tüketmelerinden korkar olacağız. Sorun şudur: bu duyguları ne kadar, o denli güçleneceklerdir. Duygularımızı bastırmak hiç bir işe yaramaz.
Yoğun ve sinir bozan duygulara maruz kalma olasılığının genler tarafından belirlendiğini ele alan tonla araştırma bulunmaktadır. Fakat unutlmamalıdır ki bu duygular çocukluk çağında yaşadığımız travma veya ilgisizlik gibi durumlardan da kaynaklanabilmektir. Gelişim çağımızın dönüm noktalarında meydana gelebilecek travmatik bir olay, kelimenin tam manasıyla tüm beyin yapımızı değiştirebilir. Şiddetli ve olumsuz duygulara daha meyilli hale geliriz. Ancak böylesi duygulara yatkın olmanın genlerden veya travmalardan kaynaklnması, söz konusu sorunun aşılamayacğı anlamına getirilmemelidir. Binlerce insan, diyalektik davranışçı terapi becerileri eğitimi sayesinde duygularını yönetebilmeyi öğrendiler ve hayatlarını olumlu yönde değiştirmeyi başardılar. Bunu siz de başarabilirsiniz!
Bu beceriler nedir, peki? Edineceğiniz bu becerileri size nasıl yardımcı olacak? BDT, olumsuz duyguların şiddetini azaltabilecek ve kriz durumunda dahi dengenizi koruyabileceğiniz önemli dört beceriyi size kazandıracaktır.
1. Distres Toleransı: Dayanıklılığınızı arttırarak ve olumsuz durumların üzerinizde yaratacağı etkileri azaltan yollar önererek zor anlarla başa çıkabilmenize yardımcı olacak.
2. Bilinçli Farkındalık: Geçmişinizden gelen acı dolu hatıralara veya ileride oluşabilecek olumsuz olaylara daha az odaklanarak şimdiki zamanı daha dolu yaşamınızı sağlayacak. Bilinçli farkındalık, ayrıca, alışkanlık haline gelmiş, kendinize ve başkalarına yöneltilmiş negatif yargılardan kurtulmanız için size araçlar sunacak.
3. Duygu Düzenlemesi: Ne hissettiğiniz daha açık biçimde tanımlamanıza fırsat verecek ve olumsuz duygulara kapılmadan onları gözlemleyebilme yetisini size kazandıracak. Burada amaç, yıkıcı davranmak yerine duyguların ayarlanmasıdır.
4. Bireyler Arası İlişkilerde Etkili Olmak: inanç ve gereksinimlerinizi daha rahat ifade edebilecek, çevrenizdekilere sınırlar koyabilecek ve sorunlar karşısında insanlarla konuşarak daha rahat çözüm yolları geliştirebileceksiniz. Üstelik bütün bunları yaparken ilişkileriniz zarar görmeyecek ve karşılıklı saygıyı elden bırakmayarak herkesle daha kolay iletişim kurabileceksiniz.
UMUT EDİN
Hayat zor. Hepimiz bunun farkındayız. Ancak ruhunuzu sıkan duygularla mücadele ederken yalnız ve çaresiz değilsiniz. Bu teknikleri ve stratejileri çalışır ve hayatınıza geçirirseniz, duygulara olan tepkileriniz de olumlu yönde evrilecektir. Böylelikle ister genlerden ister travmalardan kaynaklansın, edineceğiniz dört anahtar beceriyle hayatınızda yer alan tüm çatışmaların sınuçlarını otomatik olarak değiştirebileceksiniz. İlişkilerinizin seyri de bu şekilde değişecek. Umut etmek için elimizde çok fazla neden var. Beceriler size bunu gösterecektir!!
(Kaynak: Diyalektik Davranış Beceri Öğretim Kılavuzu, Matthew McKay - Jeffrey C. Wood - Jeffrey Brantley, sayfa 1& 2)
Şu an depresyon dünya çapında yetkinsizliğin birinci sebebi ve modern psikiyatrik ilaçlara rağmen depresyon oranları hala artışta. Son senelerde depresyonun tedavisinde bazı yaklaşımların yetersizliği, bilim insanlarının tedaviye daha bütüncül ve detaylı bir bakış açısı geliştirmesine sebep oldu.
Sağlıklı beslenen insanların depresyon’a girme ihtimalinin daha düşük olduğu asırlardır bilinmekte, fakat bilimde yeni gelişmeler bu ilişkinin tek taraflı olmadığını yani depresyonda olan bireylerin de yeme şekillerini daha sağlıklı hale getirerek depresyon oranlarını azaltabileceklerini araştırmalarla kanıtladı.
Bu araştırmalardan bazıları:
1) SMILES TRIAL: 2017’de Avustralya’da Felice Jacka (Avustralya Akıl Hastalıkları Önlemi Kuruluşu Başkanı) ilk defa depresyon tedavisinde beslenme şekillerini değiştirerek iyileşme yaratabileceğimizi bilimsel araştırmasında öne sürdü. Bu araştırmaya depresyon tanısı ile başlayan bireylerin beslenme alışkanlıklarını daha sağlıklı hale getirdikten sonra 30%'unun depresif semptomlarında bir azalma olduğu gözlemlendi. American Journal of Psychiatry’de yayınlanan bu araştırma, batı beslenme şekillerinin depresyona yol açtığını ve anti-enflematuar veya akdeniz beslenme şeklininin depresyonu azalttığını ilk defa bilime dayalı kanıtlarla öne sürdü.
2) Ipsanya’da 10.000 üniversite öğrencisi üzerinde yapılan bir araştırma, Akdeniz beslenme şeklini uygulayan bireylerin bu beslenme şeklinden farklı beslenenlere göre 50% daha az depresyon belirtileri olduğunu kanıtladı
3) Beslenme ve ruh hali arasındaki bağlantıya bakan en büyük araştırma Japonya’da 90.000 kişi üzerine yapıldı. Bu araştırma, geleneksel Japon mutfağına göre beslenenlerin batı tür beslenenlere göre intihar eğilimlerinin 50% daha az olduğunu ortaya koydu.
Son senelerde yapılan bu araştırmalara bakınca aslında beslenme şekillerinin duygu durumumuzu etkileyebildiği bizi şaşırtmamalıdır çünkü bunun altında yatan bir çok mekanizma vardır.
Triptofan ve Serotonin’in Duygu Durumu ve Bilişsel Süreçler Üzerine olan etkisi & Barsak Mikrobiyotası:Serotonerjik sistem merkezi sinir sistemi tarafından duygu durumu ve bilişsel süreçleri etkiler. Bağırsak beyin aksı beyin ve gastrointestinal sistem arasında iki yönlü bir sistem, bunun fonksiyonu beyinde bulunan duygusal ve bilişsel merkezlerin bağırsak sisteminin periferik süreçleriyle eşleştirmektir. Barsak mikrobiyotasının davranışsal sürecler üzerinde bir etkisi olduğu düşüncesi gittikçe yaygınlaşmaya başlamıştır. Triptofan, periferik ve merkezi olarak üretilen serotoninin tek prekürsörüdür.
Günümüzde depresyonun farmakolojik tedavisinde en çok kullanılan ilaçlar beyin hücrelerindeki serotonin miktarını arttırmak için kullanılır. Merkezi serotonin sentezi, toplam serotonin sentezinin sadece %5 ini oluşturmaktadır. Geriye kalan 95% serotonin periferik sistem tarafından üretilir. Bu üretimin bir kısmı kemikler ve pankreas tarafından üretilsede, çoğunluğu sindirim sistemi tarafından üretilir.
Sindirim sistemini ve barsakları kolonize eden bakteriler ve gasotrintesinal eptielium arasında geçen haberleşme bağışıklık sistemi, hormonal dengenin sağlanması ve genel sağlık üzerinde etkileri vardır. Anca sağlıklı beslenerek mikrobiyota ve beyin arasındaki bağlantı optimum kapasitese çalışabilir.
Aslında duygu durum ve beslenme arasındaki bağlantının neden bu kadar güçlü olduğunu açıklayan en teme yaklaşım, nasıl kalbimizin gerekli fonksiyonları yerine getirebilmesi için günlük besin tüketimimizin sağlıklı yağlar, vitaminler, mineraller, protein, ve kompleks karbonhidratlara ihtiyaç duyuyorsa, beynimizinde aynı besinlere ihtiyaç duyar. Beynimiz vücudumuzda bulunan en önemli organdır ve günlük enerji gereğimizin 20-25%ini kapsar – dolayısıyla beyinimizinde optimum sağlığa kavuşabilmesi için doğru besinsel yakıta ihtiyaç duyması aslında bizi şaşırtmamalıdır.
Yeme alışkanlılarımız kültürümüz, yetiştirilme şeklimiz ve kişisel öykülerimizle derinden bağlantılıdır ve dolayısıyla beslenme şekillerimiz birlikteliğinde anılar, düşünceler ve ruh halleri taşımaktadırlar. Bu yüzden bireylere sadece uygun beslenme şekillerini anlatarak hayatlarında yeme şekillerini değiştirmek gibi büyük bir davranış değişikliği yaratmayı beklemek etkili bir yaklaşım değildir. Yeme alışkanlıkları kadar hayatımızı derinden etkileyen davranışları değiştirmek için bu alışkanlıkları sürdüren düşünce, davranış ve ruh hallerimizi anlamanın bilimsel bir yaklaşıma dayalı olması gerekir.
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) yararlı olmayan ve hayat kalitemizi arttırmaya engel olan davranış ve düşüncelerimizi saptamamıza yardımcı olur.
BDT yaklaşımı kapsamında sağlıklı beslenme alışkanlıkları yaratmak için, terapist ile danışan birlikte çalışarak aşağıdakileri başarmayı hedefler:
1. Bozulmuş yeme tutumuna sebep olan kök davranış ve düşünceleri bularak bunları çözmenin yolları üzerine odaklanmak
2. Kilo ve fiziksel görünüm için gerçekçi beklentiler oluşturmak
3. 'Yoksunluk' bilincini çalışmak
5. Duygusal yemeyi anlamak ve farklı baş etme yöntemleri üzerine çalışmak
6. Negatif düşüncelerle başa çıkmanın alternatif yollarını bulmak ve düşüncelerin gerçekliğini sorgulamak
7. Sürdürülebilir alışkanlık kurmak için 'siyah-beyaz' düşünce yapısından uzaklaşmak
9. Sağlıklı ve esnek bir beslenme şekli bularak bunu bir hayat tarzı haline getirmek
Dünya çapında ‘diyet’ anlayışı değişmeye başlamıştır. Sağlıklı beslenme programlarının uzun dönemli sürdürülebilirliği olduğunda, yani kişinin bunları zorlanmadan bir hayat tarzı haline getirebildiğinde ancak bir değişim yaratmakta etkili olduğu kanıtlanmıştır. Kısa dönemli yapılan çok düşük kalorili şok diyetlerin aslında uzun dönemde hormonal dengeleri etkileyerek kilo artışına sebep olduğu artık bilimsel gerçeklerdir.
